روند تولید نفت ایران صعودی شد

۸۸ روز پس از شروع به کار دولت یازدهم، میزان تولید نفت خام ایران ۱۰۰ هزار بشکه در روز افزایش یافت.

ابراهیم علیزاده: در تازه ترین گزارش از وضعیت تولید نفت خام ایران، این میزان در ماه های سپتامبر و اکتبر امسال (از دهم شهریور تا ۹ آبان ماه امسال) به طور متوسط ۲.۸ میلیون بشکه بوده است. بر اساس این اعلام اداره اطلاعات انرژی آمریکا این میزان تولید نفت نسبت به مدت مشابه سال قبل ۱۰۰ هزار بشکه در روز افزایش داشته است. همچنین خبرهای غیررسمی از وزارت نفت نیز حاکی است که تولید نفت ایران طی روزهای اخیر ۱۵۰ هزار بشکه دیگر افزایش یافته که هنوز در گزارش های بین المللی تبلور نیافته است. یعنی در مجموع طی ۸۸ روز گذشته تولید روزانه نفت ایران ۲۵۰ هزار بشکه افزایش یافته است.
پیش از این، متوسط تولید نفت ایران در سپتامبر و اکتبر سال ۲۰۱۲ بیش از ۲.۷ میلیون بشکه در روز و این رقم برای سه سال منتهی به سال ۲۰۱۲ حدود ۳.۵ میلیون بشکه در روز اعلام شده است.
این در حالی است که این رقم اداره اطلاعات انرژی آمریکا به ارقام اعلام شده توسط بانک مرکزی نزدیک است. چرا که طبق اعلام بانک مرکزی میزان تولید نفت ایران در سال های ۱۳۸۹ و ۱۳۹۰ بیش از ۳.۵ میلیون بشکه در روز بوده است.
با وجود این، آن طور که اعلام شده، بیژن زنگنه، وزیر نفت، ضرب الاجل هفت ماهه برای رسیدن به ظرفیت تولید ۴ میلیون و ۲۰۰ هزار بشکه ای را برای مدیرانش تعیین کرده است.
پیش از او نیز، ۱۹ شهریور ماه امسال رئیس جمهوری از برنامه کوتاه مدت دولت یازدهم برای افزایش تولید نفت به روزانه ۴ میلیون بشکه خبر داده بود که با دستور جدید زنگنه به نظر می رسد دولت درصدد محقق شدن این وعده است.
چرا که زنگنه در برنامه پیشنهادی خود برای تصدی بر وزارت نفت (در بخش برنامه های کوتاه مدت) احیای ظرفیت تولید نفت خام کشور به میزان سال ۱۳۸۴ را به عنوان قدم نخست برنامه های تولید نفت ذکر کرده بود. طبق اعلام بانک مرکزی نیز میزان تولید نفت خام در سال ۱۳۸۴ بیش از چهار میلیون و ۱۰۶ هزار بشکه بوده است. با وجود این، ضرب الاجل زنگنه برای تولید حتی بیش از آن میزان و به اندازه ۴.۲ میلیون بشکه در روز است.
هزینه تحقق هدفگذاری نفتی
وزیر نفت دولت یازدهم در حالی از افزایش تولید نفت خام ایران به روزی ۴.۲ میلیون بشکه اشاره و این مورد را در برنامه های خود مطرح کرده که طبق آخرین گزارش از وضعیت تولید نفت ایران با وجود آغاز روند صعودی آن، هنوز ۱.۴ میلیون بشکه نفت با رقم هدف گذاری شده فاصله وجود دارد.
در مورد هزینه حداقلی محقق شدن این وعده دولت یازدهم می توان به هزینه حداقلی تولید هر بشکه نفت در ایران اشاره کرد. طبق اعلام اداره برنامه ریزی تلفیقی شرکت ملی نفت در دو سال قبل، هزینه تولید هر بشکه نفت در دریا نزدیک به ۵ دلار و در خشکی قریب به ۲ دلار بوده، که به طور میانگین متوسط هزینه تولید هر بشکه نفت در کشور تقریبا ۴ دلار می شود.
با این حساب دولت یازدهم برای تولید روزانه یک میلیون و ۴۰۰ هزار بشکه بیشتر از وضعیت موجود، باید روزانه ۵.۶ میلیون دلار بیشتر از وضعیت حال هزینه کند. البته این رقم حداقل هزینه است و در کنار آن، باید ارقامی را نیز به عنوان رقم اولیه سرمایه گذاری برای افزایش تولید نفت را محاسبه کرد.
به همین دلیل هم است که وزیر نفت از برنامه سرمایه گذاری جدید در حوزه نفت سخن گفته است. در همین مورد زنگنه عنوان کرده است: از تحریم ها یاد گرفتیم کشور را می توان با صادرات روزانه یک میلیون بشکه نفت هم اداره کرد. ولی اگر این به میزان ۱.۵ میلیون بشکه دیگر هم اضافه شود، سالانه ۵۴.۵ میلیارد دلار درآمد ایجاد خواهد شد که می توان ظرف ۸ سال بیش از ۸۰۰ میلیارد دلار سرمایه گذاری جدید در حوزه نفت انجام داد.
با وجود نیاز به این چنین ارقامی به گفته رستم قاسمی، وزیر سابق نفت در برنامه پنجم توسعه برای تولید روزانه ۵ میلیون و ۵۰۰ هزار بشکه نفت هدف گذاری شده است.
طبق آخرین گزارش سالانه اوپک در خصوص میزان ذخایر نفتی کشورهای عضو این سازمان ایران در رتبه دوم خاورمیانه و سوم جهان در میزان ذخایر نفتی قرار داد.
اوپک در گزارش آماری سالانه خود برای سال ۲۰۱۳، میزان ذخایر نفتی اثبات شده ایران را در این سال، بیش از ۱۵۷ میلیارد بشکه اعلام کرده که این رقم نسبت به ۱۵۴ میلیارد بشکه سال قبل از آن ۱.۸ درصد رشد داشته است.
کاهش تولید نفت در سال های اخیر
با وجود این چنین پتانسیل تولید نفت در ایران، اما مشکلات در این بخش طی سال های اخیر به حدی شده بود که ۱۷شهریور ماه سال گذشته، کاظم وزیری هامانه، وزیر اسبق نفت عنوان کرد: در شرایط فعلی هر شخصی سکان وزارت نفت را در اختیار داشته باشد، تصمیمی مبنی بر کاهش تولید نفت را می گیرد. کاهش تولید کنونی، با تصمیم و اراده بوده و در شرایط تحریم که ناگهان بخشی از مشتری های خود را از دست داده ایم، چاره ای جز کاهش تولید نفت نداریم.
آمارهای بانک مرکزی نیز سخنان وزیر اسبق نفت مبنی بر کاهش تولید نفت را تایید می کند. طبق اعلام بانک مرکزی میزان تولید نفت ایران در سال ۱۳۸۳ بیش از سه میلیون و ۹۱۵ هزار بشکه در روز بوده که این رقم هرچند تا سال ۱۳۸۶ بالای چهار میلیون بشکه در روز بود اما از سال ۱۳۸۷ روند نزولی در پیش گرفت.
به طوری که میزان تولید نفت ایران در سال های ۱۳۸۷ تا ۱۳۸۹ توسط بانک مرکزی به ترتیب سه میلیون و ۹۴۵ هزار، سه میلیون و ۵۵۷ هزار و سه میلیون و ۵۵۶ هزار بشکه در روز اعلام شده بود.
با وجود این، پس از آن هرچند بانک مرکزی دیگر رقمی را اعلام نکرد اما با توجه به سخن احمد قلعه بانی، مدیرعامل شرکت ملی نفت مبنی بر کاهش ۲۸ هزار بشکه ای تولید نفت در سال ۱۳۹۰ نسبت به سال قبل از آن، می توان میزان تولید نفت در سال ۱۳۹۰ را روزانه ۳ میلیون و ۵۲۸ هزار بشکه محاسبه کرد. البته شرکت ملی نفت این آمار بانک مرکزی را نپذیرفته و اعلام کرده که مستندات این شرکت نشان می دهد تولید نفت هیچ گاه پایین تر از ۳ میلیون و۹۰۰ هزار بشکه نبوده است.
در مورد میزان تولید نفت در سال ۹۱ نیز بانک مرکزی و شرکت ملی نفت رقمی را منتشر نکرده اند اما طبق آخرین اعلام گزارش سالانه اوپک، این میزان به ۳ میلیون و ۷۳۹ هزار بشکه رسیده بود.
این رقم با محاسبه اداره اطلاعات انرژی آمریکا نیز تفاوت آن چنانی ندارد. طبق اعلام این اداره، متوسط تولید نفت ایران از ابتدای زمستان سال گذشته تا اواخر بهار امسال به روزانه ۳.۲میلیون بشکه رسیده بود. به اذعان این سازمان، تولید نفت ایران در این دوره (۵ ماه نخست سال جاری میلادی) نسبت به مدت مشابه سال قبل بیش از ۵۰۰ هزار بشکه در روز کاهش داشته است.
حال نیز اداره اطلاعات انرژی آمریکا اعلام کرده که در ماه های شهریور و مهر امسال میزان تولید نفت ایران به ۲.۸ میلیون بشکه در روز رسیده اما همین رقم در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته افزایش داشته است.
صدور نیمی از نفت تولیدی
طی سال های اخیر با وجود افت وخیز در میزان تولید نفت در ایران اما معمولا سهم صادرات از کل نفت تولیدی بیش از نیمی از نفت تولید شده بوده است. این سهم از ۶۸ درصد در سال ۱۳۸۳ هرچند در یک دوره هایی به ۵۱ درصد هم تقلیل یافت اما بار دیگر در سال ۱۳۹۰ به بیش از ۶۵ درصد رسید.
در سال ۱۳۸۳ از بیش از سه میلیون و ۹۱۵ هزار بشکه نفتی که در روز تولید می شد بیش از ۶۸ درصد معادل دو میلیون و ۶۶۸ هزار بشکه صادر می شد.
این سهم در سال ۱۳۸۴ به ۶۵ درصد کاهش یافت و از چهار میلیون و ۱۰۶ هزار بشکه نفتی که در روز تولید می شد، دو میلیون و ۶۹۱ هزار بشکه نفت صادر شد.
در سال ۱۳۸۵ و ۱۳۸۶ نیز به ترتیب ۶۱ و ۶۲ درصد از تولید کل نفت کشور صادر شده است. طی این سال ها به ترتیب دو میلیون و ۴۸۶ هزار و دو میلیون و ۵۲۳ هزار بشکه در روز صادر شده است.
اما در سال های ۱۳۸۷ تا ۱۳۸۹ این میزان سهم به بیش از ۵۰ درصد کاهش یافت. طی این سال ها به ترتیب ۵۱ درصد کل نفت تولیدی معادل دو میلیون و ۳۹ هزار، ۵۶ درصد معادل دو میلیون و ۲۴ هزار و ۵۶ درصد معادل دو میلیون و دو هزار بشکه نفت در روز صادر شده است.
در سال ۱۳۹۰ نیز طبق اعلام شرکت ملی نفت بیش از دو میلیون و ۳۰۰ هزار بشکه در روز صادر شده که این میزان بیش از ۶۵ درصد از کل نفت تولیدی این سال است.

جدول میزان تولید و صدور نفت – بانک مرکزی

*طبق اعلام وزارت نفت